روش های کشت قارچ
روشهای مختلفی جهت کشت مطلوب در پرورش قارچ دکمهای وجود دارد ازجمله کشت جعبهای، کیسهای و قفسهای را میتوان نام برد. هرکدام از این روشها، معایب و محاسن خاص خود را دارد ولی بهطور کلی باید از لحاظ اقتصادی مقرون بهصرفه باشد، هوا بهخوبی در آن جریان داشته باشد و شرایط تخمیر در آن صورت نگیرد.
در این مقاله معایب و محاسن هر روش ذکرشده و با توجه به آنها میتوان به انتخاب یک روش پرورش قارچ دکمهای متناسب با امکانات و هزینههای موجود رسید.
سیستم کیسهای
کیسههایی که برای پرورش قارچ دکمه ای استفاده میشوند، معمولاً از جنس پلیاتیلن هستند و معمولاً دارای سوراخهایی هستند و اگر سوراخ نداشتند باید اطراف کیسهها را سوراخ کرد و مانع از تخمیر بیهوازی شد.
دقت شود در این سیستم بههیچعنوان تهکیسهها سوراخ نشوند، زیرا آب انتهای کیسهها به طبقات زیری چکیده میشود. اگر کیسهای تهویه کافی نداشته باشد بوی ترشی مشخصی از آن کیسه استشمام میشود. قطر دهانه کیسهها حدود ۳۵ سانتیمتر و ارتفاع آن هم ۳۵-۴۰ سانتیمتر میباشد. در هر کیسه معمولاً میزان ۱۲ کیلوگرم کمپوست قرار میگیرد.
میزان کمپوست درون کیسهها اهمیت چندانی ندارد نکتهی مهم کنترل درجه حرارت در همهی قسمتهای درون کیسه و حتی مرکز آن میباشد بنابراین برای تنظیم دما در همهی قسمتهای کمپوست، اگر قطر کیسه کم باشد میتوان ارتفاع کمپوست بیشتری در آن قرار داد و اگر قطر کیسه بیشتر بود ارتفاع کمپوست درون کیسه را کمتر میگیرند.
سیستم کیسهای هزینه کمتری نسبت به سیستمهای جعبهای و قفسهای دارد و برای واحدهای کوچکتر و واحدهایی که امکان ضدعفونی با بخار برای سالنهایشان وجود ندارد، این سیستم مناسب میباشد. امکان کنترل آفات و بیماریها در این روش وجود دارد به نحوی که با تشخیص سریع کیسههای آلوده، درب کیسهها را بسته و بهراحتی از سالن دور میشود. این روش تقریباً منسوخ شده و دیگر استفاده نمی شود.
سیستم جعبهای
از جعبههای چوبی یا پلاستیکی برای کشت قارچ استفاده میشود. جهت جلوگیری از سرایت آلودگی از چوب جعبهها به کمپوست، کف جعبهها را یک لایه پلاستیک پهن میکنند. در این سیستم اگر از جعبههای پلاستیکی میوه که دارای منافذ زیادی جهت تهویه مناسب میباشد، موفقیت بیشتر خواهد بود. فقط مشکل تمیز کردن جعبههای استفاده شده وجود دارد. در روش سیستم جعبهای میتوان از اتاقهای مجزایی برای رشد میسیلیوم در بستر و خاک و میوه دهی استفاده کرد.
سیستم قفسهای
قفسه ها از جنس آلومینیوم ساخته میشوند ولی به دلیل گرانی از لولههای گالوانیزه استفاده می شود. ساخت قفسههای استیل پرهزینه است ولی بادوام و اصولی میباشد. سیم کشی جهت نگهداری کمپوست باسیمهای گالوانیزه ۲/۵ انجام می گیرد.
ابعاد قفسهها ۶۵ × ۱۴۰ سانتیمتر یا ۶۵ × ۱۶۰ در نظر می گیرند که طرز قرارگیری یک بلوک کمپوست با ابعاد ۴۰×۶۰ بسته به ابعاد قفسه ها متفاوت خواهد شد. تعداد طبقه ها بسته به سالن از ۱ تا ۶ متغیر است.
معمولاً فاصله دو طبقه از همدیگر ۸۰-۷۰ سانتی متر (جهت تهویه مطلوب این فاصله مناسب است)، فاصله آخرین طبقه از سقف اگر سقف عایق بود ۷۰-۸۰ سانتی متر و اگر عایق نبود تا یک متر و فاصله طبقه اول تا زمین ۱۵-۲۰ سانتی متر جهت گردش هوا و شستشوی راحتتر در نظر می گیرند. بهطورکلی فاصله قفسهها تا دیوار ۹۰-۸۰ سانتی متر و فاصله راهرو بین قفسهها ۱۵۰-۱۲۰ سانتیمتر در نظر می گیرند.
عرض قفسه بندی حدود ۱۵۰ سانتیمتر تا از هر دو طرف دسترسی به سطح بستر وجود داشته باشد. در ابتدای این سالنها درب ورودی و در انتهای آن درب خروجی جهت تخلیه سالن وجود دارد.
در اطراف قفسهها باید فضای کافی برای افراد برداشت کننده و تبادل مناسب هوا وجود داشته باشد. در برخی از کشورها برای جلوگیری از افزایش کار کارگران، قوانینی در مورد عرض قفسهها و فاصله بین آنها وجود دارد تا کارگران در هنگام برداشت با مشکل روبرو نشوند.
درواقع قارچ چینها باید قارچها را در دید خود داشته باشند و برای جابجا نمودن آنها نیازی به تکان دادن و فشردن قارچها و یا سکو نباشد. همچنین در مورد نژادهای متداول قارچ، وجود ارتفاع بیشتر بین قفسهها بهتر است زیر تهویه هوا بهخوبی انجام میگیرد و کنترل شرایط محیطی نیز بهتر صورت میگیرد.
در سیستم قفسه بندی به دلیل وسیع بودن قفسهها، با بروز یک آلودگی کوچک در قسمتی از سالن، سریعاً به همهی قسمتهای سالن گسترش مییابد. سیستم قفسهای، روشی آسان و کمهزینه در پرورش قارچ دکمهای است. در این روش برداشت قارچها از سطح قفسهها راحتتر و سریعتر انجام میگیرد.
روش های کشت قارچ
روشهای مختلفی جهت کشت مطلوب در پرورش قارچ دکمهای وجود دارد ازجمله کشت جعبهای، کیسهای و قفسهای را میتوان نام برد. هرکدام از این روشها، معایب و محاسن خاص خود را دارد ولی بهطور کلی باید از لحاظ اقتصادی مقرون بهصرفه باشد، هوا بهخوبی در آن جریان داشته باشد و شرایط تخمیر در آن صورت نگیرد.
در این مقاله معایب و محاسن هر روش ذکرشده و با توجه به آنها میتوان به انتخاب یک روش پرورش قارچ دکمهای متناسب با امکانات و هزینههای موجود رسید.
سیستم کیسهای
کیسههایی که برای پرورش قارچ دکمه ای استفاده میشوند، معمولاً از جنس پلیاتیلن هستند و معمولاً دارای سوراخهایی هستند و اگر سوراخ نداشتند باید اطراف کیسهها را سوراخ کرد و مانع از تخمیر بیهوازی شد.
دقت شود در این سیستم بههیچعنوان تهکیسهها سوراخ نشوند، زیرا آب انتهای کیسهها به طبقات زیری چکیده میشود. اگر کیسهای تهویه کافی نداشته باشد بوی ترشی مشخصی از آن کیسه استشمام میشود. قطر دهانه کیسهها حدود ۳۵ سانتیمتر و ارتفاع آن هم ۳۵-۴۰ سانتیمتر میباشد. در هر کیسه معمولاً میزان ۱۲ کیلوگرم کمپوست قرار میگیرد.
میزان کمپوست درون کیسهها اهمیت چندانی ندارد نکتهی مهم کنترل درجه حرارت در همهی قسمتهای درون کیسه و حتی مرکز آن میباشد بنابراین برای تنظیم دما در همهی قسمتهای کمپوست، اگر قطر کیسه کم باشد میتوان ارتفاع کمپوست بیشتری در آن قرار داد و اگر قطر کیسه بیشتر بود ارتفاع کمپوست درون کیسه را کمتر میگیرند.
سیستم کیسهای هزینه کمتری نسبت به سیستمهای جعبهای و قفسهای دارد و برای واحدهای کوچکتر و واحدهایی که امکان ضدعفونی با بخار برای سالنهایشان وجود ندارد، این سیستم مناسب میباشد. امکان کنترل آفات و بیماریها در این روش وجود دارد به نحوی که با تشخیص سریع کیسههای آلوده، درب کیسهها را بسته و بهراحتی از سالن دور میشود. این روش تقریباً منسوخ شده و دیگر استفاده نمی شود.
سیستم جعبهای
از جعبههای چوبی یا پلاستیکی برای کشت قارچ استفاده میشود. جهت جلوگیری از سرایت آلودگی از چوب جعبهها به کمپوست، کف جعبهها را یک لایه پلاستیک پهن میکنند. در این سیستم اگر از جعبههای پلاستیکی میوه که دارای منافذ زیادی جهت تهویه مناسب میباشد، موفقیت بیشتر خواهد بود. فقط مشکل تمیز کردن جعبههای استفاده شده وجود دارد. در روش سیستم جعبهای میتوان از اتاقهای مجزایی برای رشد میسیلیوم در بستر و خاک و میوه دهی استفاده کرد.
سیستم قفسهای
قفسه ها از جنس آلومینیوم ساخته میشوند ولی به دلیل گرانی از لولههای گالوانیزه استفاده می شود. ساخت قفسههای استیل پرهزینه است ولی بادوام و اصولی میباشد. سیم کشی جهت نگهداری کمپوست باسیمهای گالوانیزه ۲/۵ انجام می گیرد.
ابعاد قفسهها ۶۵ × ۱۴۰ سانتیمتر یا ۶۵ × ۱۶۰ در نظر می گیرند که طرز قرارگیری یک بلوک کمپوست با ابعاد ۴۰×۶۰ بسته به ابعاد قفسه ها متفاوت خواهد شد. تعداد طبقه ها بسته به سالن از ۱ تا ۶ متغیر است.
معمولاً فاصله دو طبقه از همدیگر ۸۰-۷۰ سانتی متر (جهت تهویه مطلوب این فاصله مناسب است)، فاصله آخرین طبقه از سقف اگر سقف عایق بود ۷۰-۸۰ سانتی متر و اگر عایق نبود تا یک متر و فاصله طبقه اول تا زمین ۱۵-۲۰ سانتی متر جهت گردش هوا و شستشوی راحتتر در نظر می گیرند. بهطورکلی فاصله قفسهها تا دیوار ۹۰-۸۰ سانتی متر و فاصله راهرو بین قفسهها ۱۵۰-۱۲۰ سانتیمتر در نظر می گیرند.
عرض قفسه بندی حدود ۱۵۰ سانتیمتر تا از هر دو طرف دسترسی به سطح بستر وجود داشته باشد. در ابتدای این سالنها درب ورودی و در انتهای آن درب خروجی جهت تخلیه سالن وجود دارد.
در اطراف قفسهها باید فضای کافی برای افراد برداشت کننده و تبادل مناسب هوا وجود داشته باشد. در برخی از کشورها برای جلوگیری از افزایش کار کارگران، قوانینی در مورد عرض قفسهها و فاصله بین آنها وجود دارد تا کارگران در هنگام برداشت با مشکل روبرو نشوند.
درواقع قارچ چینها باید قارچها را در دید خود داشته باشند و برای جابجا نمودن آنها نیازی به تکان دادن و فشردن قارچها و یا سکو نباشد. همچنین در مورد نژادهای متداول قارچ، وجود ارتفاع بیشتر بین قفسهها بهتر است زیر تهویه هوا بهخوبی انجام میگیرد و کنترل شرایط محیطی نیز بهتر صورت میگیرد.
در سیستم قفسه بندی به دلیل وسیع بودن قفسهها، با بروز یک آلودگی کوچک در قسمتی از سالن، سریعاً به همهی قسمتهای سالن گسترش مییابد. سیستم قفسهای، روشی آسان و کمهزینه در پرورش قارچ دکمهای است. در این روش برداشت قارچها از سطح قفسهها راحتتر و سریعتر انجام میگیرد.